Jan van den Driessche

Sociaal

Antecedenten en origine: * deze familie was afkomstig uit het het Land van Dendermonde ⁽³³⁰⁰⁾ * Bouden van den Driessche, gehuwd met Gertrude de Langhe [uit een voorname familie uit Dendermonde], drapier te Dendermonde v1370, had er een brouwerij v1375 ⁽⁵⁹⁴⁶⁾ * Hilduard van den Driessche, gehuwd met Catharina van Wachelgem, bezat een leen te Hamme, v1430 ⁽⁵⁹⁴⁶⁾ * Gillis van den Driessche 11de schepen gedele 1358 ⁽⁶⁹⁷²⁾

Familie

Vader: Pieter van den Driessche [volgens Limpens en De Potter & Broeckaert], had een erf te Nieuwburcht, genaamd Ten Torre, en een molen in Lede; hij is overleden in 1461 ⁽⁵⁹⁴⁶⁾ ⁽⁷⁵³⁵⁾ Moeder: Godelieve van Halewijn ⁽⁷⁵³⁵⁾

Huwelijk

De hertog had zijn huwelijk geregeld ⁽³³⁰⁰⁾ met Margaretha van Messem [uit een Brugse koopliedenfamilie], dochter van Jan van Messem, raadsheer en schepen van Brugge, en van Elisabeth Huerel; Margaretha was weduwe van Daniel van Themseke [uit een ander voornaam Brugs geslacht], en van Roeland van Caloen, groot valkenier en "veneur" van Vlaanderen, schepen van het Vrije 1429-1450 ⁽³³⁰⁰⁾ ⁽³³⁰¹⁾; de familie van Messem had al sinds 1305 regelmatig in de wet van het Brugse Vrije gezeteld; Jan van Messem was raadslid van Brugge in 1413, 1425, 1427, schepen in 1419, 1421, 1423; Daniel van Themseke was raadslid geweest in 1439; Roeland van Caloen, zoon van Wouter van Caloen en van Catharina van Gistel was groot valkenier en "veneur" van Vlaanderen en schepen van het Vrije voor het Noordkwartier 1429-1450 geweest; zij huwde uiteindelijk ten derden male met Jan van den Driesche in 1450 ⁽⁵³⁸⁰⁾ ⁽⁶⁵⁰⁵⁾

Netwerken

in de kasselrijrekening van het Vrije 1450-51: "Item omme te hoorne meester Janne van den Driessche up tghuent dat hij ghedaen hadde an der coninc ter cause van den haghepoorters van Brucghe" ⁽²⁹⁹⁶⁾
iIn 1452-1453 kwam hij op verzoek en op kosten van de Vier Leden naar Brugge i.v.m. de Oosterlingen [onderhandelingen i.v.m. hun blokkade?] ⁽⁵³⁸¹⁾
in 1455 werd Alard Goetghebuer benoemd tot baljuw van de "camberlengaige" van Oudenburg in de kasselrijen Sint-Winoksbergen en Broekburg, o.a. op advies van Jan van den Driessche ⁽³³⁰²⁾
was zijn moeder een telg uit de adellijke familie van Halewijn en kan zijn sociale opgang mede hierdoor worden verklaard?
hij was betrokken in het conflict met de Croÿs ⁽³³⁰⁰⁾
in 1446 werd een Jan van den Driessche, deurwaarder van de RVV, door Gent tot 50 jaar verbanning uit Vlaanderen veroordeeld [dit was een naamgenoot met wie somige auteurs hem verwarren], zie ook ⁽⁶⁸⁰⁴⁾: de schepenen van Kortrijk en Jan van den Driesche werden op 4/3/1447 wegens een ongegrond beroep tot een boete van 60 lb veroordeeld ⁽⁶⁸⁰⁴⁾
in 1460 werd deze nog eens door Gent verbannen [idem], maar hij kwam terug in de stad en liet er zelfs een zoon van Daneel Sersanders arresteren ⁽³³⁰⁰⁾

Contemporaine vermeldingen

Jan van den Driessche, deurwaarder van de RVV v1459 ⁽²⁸⁸⁷⁾
Josse van den Driessche, luitenant van de kapitein en baljuw van Petegem bij Oudenaarde v1475 ⁽⁴¹⁰⁾, baljuw van Petegem 1473-1475 ⁽³³¹⁹⁾
Alard van den Driessche, vinder van de Brugse Korenmarkt 1438 ⁽⁴¹⁶⁰⁾
Zegher van den Driessche, vinder van de Brugse kleermakers 1467 ⁽⁴¹⁶¹⁾
Jacob van den Driessche, vinder van de Grote Rame 1469, deken van de Grote Rame 1471, 1478, deelman van het Sint-Niklaaszestendeel 1472, deken van de kousemakers 4/1477, vinder van de zeepe 1491 ⁽⁴¹⁶¹⁾
Hildoward van den Driessche, schepen van Dendermonde1426-1428 [sic], 1446-1447, 1461-1462 ⁽⁴¹⁸³⁾
in de 15de eeuw werden Van den Driessches uit Dendermonde, Tielt, Ronse, Sluis, Mechelen en Brabant poorter van Brugge ⁽⁴⁵²⁵⁾
heel wat van den Driessches kwamen begin 15de eeuw voor in Staten van Goederen te Pamele ⁽⁵⁴²⁰⁾; idem midden 15de eeuw ⁽⁵⁴²¹⁾ ⁽⁵⁴²²⁾ ⁽⁵⁴²⁵⁾; er waren er ook een aantal te Oudenaarde ⁽⁵⁴²⁷⁾ ⁽⁵⁴²⁸⁾ ⁽⁵⁴²⁹⁾

Carrière

Hoofdcarrière: Raadsheer in de RVV, eerst vermeld bij de betaling vanaf Kerst 1449 [maar rekeningen 1444-1449 niet bewaard], in 1450 280 dagen aanwezig in de dienst ⁽¹⁶⁴⁸⁾; in 1451 190 dagen aanwezig tot de afschaffing van de RVV te Dendermonde op 16/11/1451 ⁽¹⁶⁹²⁾; in 1452 en 1453 410 dagen aanwezig , dit is zijn laatste vermelding bij betaling ⁽¹⁶⁹⁶⁾ Hij was aanwezig op de zittingen in 1449, vanaf 28/10 ⁽¹⁶⁹⁷⁾, 1450 ⁽²²³⁷⁾, 1451 ⁽²²⁴⁶⁾, 1453 ⁽²²⁷⁵⁾, 1454 ⁽²²⁷⁸⁾, 1455 ⁽²³⁰²⁾, 1456 ⁽²³¹¹⁾ "Basserode" zittingen 1455, 3 keer ⁽⁷⁴¹⁴⁾ President van de RVV v1451, bij afwezigheid van president Gillis van de Woestine ⁽²³⁶⁾ Tweede president v1451 ⁽³³⁰³⁾ v1454 ⁽⁸³⁵⁾ [Woestine president], 17/2/1455 ⁽³³⁰²⁾; 17/4/1455 ⁽³³⁶⁴⁾

Vanaf 20/6 tot 24/7/1456 waren Jacob van Hemsrode en mr. Simon van Moerkerke in Brugge bezig met het onderzoek naar zijn "excessen" ⁽³⁶²³⁾; er is in die bronnen ook sprake van "divers exces et delictz" begaan door "suppostz" van de RVV in het algemeen ⁽³⁶²³⁾; het zou om hoogverraad gaan ⁽⁴¹⁰⁾ Op 1/4/1458 zonden de commissarissen van financiën een wapendeurwaarder naar Jan van den Driessche en Josse de Hemsrode om hen onmiddellijk te dagvaarden op straffe van verbanning en verbeurdverklaring van lijf en goed; ze werden een tweede maal gedagvaard te Ieper op 10/5/1458, een derde maal op 6/6/1458 en een vierde maal op 19/8/1458 ⁽³³⁰⁴⁾; op 12/10/1458 werd de verbanning uitgesproken ⁽⁷⁶⁵⁵⁾ "Verbannen wegens erge misdrijven en van al zijn goederen beroofd, trad hij in dienst van de graaf van Saint-Pol en later in dienst van Lodewijk XI. Hij werd tresorier van Frankrijk. Hij was het reeds toen hij als een der commissarissen van de koning werd belast met het onderzoek tegen kardinaal La Balue en bekleedde dit ambt toen zijn weldoener van voorheen, de graaf van Saint-Pol, wiens smeekbrieven hij weigerde te ontvangen, onthoofd werd te Parijs" ⁽⁵⁹⁴⁶⁾ Op 12/10/1458 werd hij verbannen "pour plusieurs exces et delicts par luy commis en l'estat de conseillier" [door Gent of door de vorst? volgens de uitgever van Chastellain, zonder bronvermelding]; het lijkt erop dat hij opnieuw in de gratie kwam want in 1459 won hij een proces tegen Jehan Zannequin ⁽³³⁰⁰⁾ [dit alles betrof waarschijnlijk de gelijknamige deurwaarder en niet de ex-president] Hij zou zijn misdaden gepleegd hebben, dronken van weelde, en "sur l'autorité de son estat et de sa crédence"; bewijzen waren er genoeg; hij werd ter dood veroordeeld maar kreeg genade; zijn straf werd omgezet in levenslange verbanning uit alle landen van de hertog; Chastellain suggereert echter "que ceste reverse luy vint aucunement du seigneur de Croy, lequel pour celle heure estoit en pointe et en argus à l'encontre du comte de Saint-Pol, duquel ce maistre Jehan, comme l'on disoit, portoit fort la querelle. Donc, comme cela desplut au seigneur de Croy, avecques ce qu'il trouva a mordre sur luy pour les grandes plaintes et mauvais titres qu'il en scavoit, luy avança sa ruine; et de fait, fust ce que fit par vindication ou en forme de justice"; Jan van den Driessche zocht dan maar zijn toevlucht bij Lodewijk van Luxemburg, graaf van Saint-Pol, die beloofde voor hem in te zullen staan en hem elders te promoten; ook de koning van Frankrijk had mr. Jan leren kennen, terwijl hij als dauphin nog in Brabant verbleef en had toen sympathie voor hem opgevat, zodat hij hem nu aanstelde tot tresorier van Frankrijk ⁽³³⁰⁰⁾

Raadsheer van de graaf van Saint-Pol; hij sprak voor de Statenvergadering te Brussel v1465 ⁽⁷⁴⁸⁴⁾ op de vergadering van april 1465, waar FdG zijn onderdanen de steun vroeg tegen Lodewijk XI; daar vertaalde hij het vertoog van kanselier Pierre de Goux ⁽⁷⁵⁴⁰⁾ ⁽⁷⁴⁸⁴⁾ [volgens Wellens en Champollion-Figeac sprak hij echter als hertogelijk raadsheer, maar dat lijkt weinig waarschijnlijk]

Tresorier van Frankrijk, commissie 5/10/1465- 1479 ⁽⁶⁷⁸⁹⁾ ⁽⁶⁷⁹¹⁾ ⁽⁷¹⁶⁵⁾ ⁽⁷⁴⁸⁰⁾ Als tresorier van Frankrijk werd hij door de koning als afgezant naar de hertog gezonden toen Frankrijk de Somme-steden wilde terugkopen, "auquel assez aigrement le duc parla" en hem met oorlogstaal naar huis zond ⁽³³⁰⁰⁾ Ontvanger van Normandië 1465-1479 ⁽⁵³⁸⁹⁾ Conciërge van het koninklijk paleis v1467 ⁽⁶⁷⁸⁹⁾ Buitengewoon rekenmeester in de RK van Parijs 10/1465-4/1467 ⁽⁶⁷⁸⁹⁾ ⁽⁷¹⁶⁵⁾ Président-clerc en eerste president in de RK van Parijs 8/1467-10/1482 ⁽⁶⁷⁸⁹⁾ ⁽⁶⁷⁹¹⁾ ⁽⁷¹⁶⁵⁾ Adjunct van de president van de Cour des Aides v1473-74 ⁽⁶⁷⁹¹⁾ In dienst van de Franse koning werd hij achtereenvolgens tresorier van Frankrijk, president van de RK Parijs v1469 en in 1470 zetelde hij bij de "pairs de France" die het verdrag van Péronnne ongeldig verklaarden, 1482 al gedegradeerd tot tweede president, hij zou ook daar "pilleries "gepleegd hebben in zijn ambt ⁽³³⁰⁰⁾ In 1482 viel hij uit de gratie "pour plusieurs crimes et delitz par luy commis" ⁽⁶⁷⁸⁹⁾; gedegradeerd tot vice-president van de RK wegens fraude in 1482 ⁽⁷¹⁶⁵⁾ Komt veel voor in de brieven van koning Lodewijk XI tussen 1471 en 1478 ⁽⁷⁴⁸⁰⁾

Taken en dienstreizen

hij ondernam in 1454 een diplomatieke reis in opdracht van twee Leden, w.o. zeker Brugge; hij kreeg instructies van de Leden voor onderhandelingen met de Hanze ⁽⁶⁰⁴⁷⁾

Bezit

Leenbezit: * hij kocht de heerlijkheid Baasrode ⁽³³⁰⁰⁾ van Colard Villain, heer van Liedekerke en Lauwe ⁽⁵⁹⁴⁶⁾ [onder de titel "Basserode" kwam hij in de registers van de RVV het eerst voor op 18/3/1455] ⁽⁷⁴¹⁴⁾; deze heerlijkheid met alle gronden, weiden, huizen, de molen en al wat erbij hoorde, werd na zijn ongenade door de hertog geconfisqueerd en kwam uiteindelijk in 1459 via een koop voor 3240 lb par in het bezit van Josse de Halewijn ⁽⁶⁵⁰⁴⁾ ⁽⁷⁶⁶⁴⁾; ondanks de rechten die ook zijn vrouw Margaretha van Messem erop had gehad ⁽⁷⁶⁵⁵⁾ * hij kocht de heerlijkheid Lede ⁽³³⁰⁰⁾; in 1473 was zijn moeder eigenaar van de heerlijkheid Nieuwenmeersche te Lede [dus waarschijnlijk is deze bedoeld], met een jaaropbrengst van 10 lb par ⁽⁷⁵³⁵⁾; ook deze werd geconfisqueerd, maar voor de molen die zijn vader Pieter van den Driessche er indertijd had op gebouwd, werd die laatste door de hertog vergoed ⁽⁷⁶⁵⁵⁾ * de meierij Lede zou hij gekregen hebben van "den heer van Clery" [De Potter & Broeckaert bedoelen waarschijnlijk de heer van Croÿ]; nadien [dus na zijn ongenade] kwam ze in bezit van zijn moeder Godelieve van Halewijn; deze meierij werd in 1476 verpacht voor 8 lb 15 s gr per jaar ⁽⁷⁵³⁵⁾ * in dienst van de Franse koning deed hij in 1469 leenhulde voor de heerlijkheid Passy ⁽⁶⁷⁹¹⁾

Leenbezit verwanten

Hildewaert, Margriete, Gillis en Joos van den Driessche: leenbezit gehouden van het Leenhof van Dendermonde v1469 ⁽⁷³⁰²⁾
Jan van den Driessche hield in 1383 een leen van 2 bunder in Sinaai en Belsele, gehouden van het leenhof van Waas, "ende es oud leen" ⁽⁶⁴⁰⁵⁾
Dieric van den Driessche hield in 1383 een leen van 1 bunder in Sinaai en Belsele, gehouden van het leenhof van Waas, "bleven contrarie minen heeren" ⁽⁶⁴⁰⁵⁾
Gillis van Driessche hield in 1435 1 gemet en 15 roeden in achterleen van een leen van Jan van Herzele van 96 bunder geheten tHof van Mosbrouc, gehouden van het leenhof van Waas ⁽⁶⁴⁰⁵⁾

Huizenbezit: * hij kocht huizen in Brugge, Ieper, Mechelen en Dendermonde en etaleerde er de grootste luxe ⁽³³⁰⁰⁾

Krediet: * een obligatie van Jan de Pollare voor 34 lb gr werd ook door de hertog geconfisqueerd ⁽⁷⁶⁵⁵⁾

Debet: * de hertog gaf opdracht uit het geconfisqueerde goed de schulden van Jan van den Driessche te betalen met de opbrengst van de verkoop van het roerend goed: 60 lb gr aan zijn vader, 40 lb gr aan een Antwerpse wisselaar, verschillende kleinere sommen aan de soeverein-baljuw, sommen van ongeveer 3 tot 30 lb gr aan verschillende particulieren ⁽⁷⁶⁵⁵⁾

Andere: * de RK schatte dat de verkoop van zijn roerende goederen in Brugge, Ieper en Dendermonde 800 lb par zou opleveren ⁽⁷⁶⁵⁵⁾ ⁽⁷⁶⁶⁴⁾; uiteindelijk bleef er na afbetaling van alle schulden 266 lb 14 s 4 d gr voor zijn echtgenote over ⁽⁷⁶⁵⁵⁾

Cultureel

Wapen : * zegel van Jan van den Driessche, doctor in de rechten, heer van Baasrode, lid van de raad van Filips de Goede: drie leeuwen met in het midden een kleiner schild met een kruis erin ⁽⁵⁹⁴⁶⁾

Studies: * "... homme bon clerc et de subtil esprit, à merveilles actif et de grant entremise, lequel maistre Jehan autrefois par avant, tout jeusne homme, et avant que l'eage le souffrist, avoit esté constitué president de la chambre de Flandres et exalté en haulx honneurs pour son vif esprit et pour sa clergie, avecques ce qu'il estoit personne assez élégante et bien douée.." ⁽³³⁰⁰⁾ * doctor in beide rechten ⁽¹⁶⁴⁸⁾ * gestudeerd in 1. Leuven 2. Parijs [later werd in het register bijgeschreven: "Johannes Ladriesche, presidens compotorum et thesaurarius Francie", bij de vermelding op 31/12/1446] * hij volgde de opleiding in : 1. artes; 2. Romeins recht; 3. canoniek recht * hij behaalde de graad van :1. licentiaat artes, 1439; 2. magister artes, 31/12/1446; 3. gaf les aan artesfaculteit Leuven ["legens"], v1445-46; 4.baccalaureaat Romeins recht v31/12/1446; 4. Baccalaureaat in het canoniek recht, 31/12/1446; 5 hij gaf zeker te Parijs les in het canoniek recht tot 6/2/1447 ⁽⁷⁷⁸⁴⁾ ⁽⁷⁷⁸⁵⁾

Gilden

lid van de Brugse gilde van de Droogenboom ⁽⁷⁷⁸²⁾

Referenties

(236) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 4102, 90v
(410) VAN ROMPAEY (J.), De Grote Raad van de Hertogen van Boergondië en het Parlement van Mechelen, (VKAWLSK, KL, jg. 35, nr. 73), Brussel, 1973: , 276
(835) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 2017, 114r
(1648) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 4101, 81v
(1692) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 4102, 70v
(1696) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 4103, 125v
(1697) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2365, 298v
(2237) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2365
(2246) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2367
(2275) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2368
(2278) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2369
(2302) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2370
(2311) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2372
(2887) ARA, Rekenkamers, Oorkonden van het Zegelrecht (I: cedules; II: charters): II, 558
(2996) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 42562
(3300) KERVYN DE LETTENHOVE (J.) (ed.), Chastellain, Oeuvres, 6 dln., Brussel, 1863-1868: , V, 221-225, 348
(3301) GILLIODTS-VAN SEVEREN (L.), Inventaire des Archives de la Ville de Bruges: section première: inventaire des chartes. Première série: treizième au seizième siècle, 6 dln.+ tables, Brugge, 1871-1876: , V, 359-360
(3302) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 1607, 127v-128
(3303) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 2012, 114
(3304) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 2030, 223, 229v, 234v, 251v
(3319) VAN ROMPAEY (J.),Het grafelijk baljuwsambt in Vlaanderen tijdens de Bourgondische periode, Brussel, 1967 (VKAWLSK, KL, nr. 62): , 641
(3364) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 1607, 104v
(3617) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 21819, 10r
(3623) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 21825, 15r
(4160) Stadsarchief Brugge: , Register van Wetsvernieuwingen 1422-1443
(4161) Stadsarchief Brugge: , Register van Wetsvernieuwingen 1468-1501
(4183) DE VLAEMINCK (A.), Naamlijst van de schepenen der stad Dendermonde, in: Gedenkschriften van de Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, 1, 1866, pp. 1-56:
(4525) PARMENTIER (R.A.), Indices op de Brugsche Poortersboeken, 2 dln., Brugge, 1938: , passim
(5380) GILLIODTS-VAN SEVEREN (L.), Inventaire des Archives de la Ville de Bruges: section première: inventaire des chartes. Première série: treizième au seizième siècle, 6 dln.+ tables, Brugge, 1871-1876: , V, 359-360
(5381) GILLIODTS-VAN SEVEREN (L.), Inventaire des Archives de la Ville de Bruges: section première: inventaire des chartes. Première série: treizième au seizième siècle, 6 dln.+ tables, Brugge, 1871-1876: , V, 410
(5389) JACQUETON (G.) (ed.), Documents relatifs à l'administration financière en France de Charles VII à François Ier (1443-1523), Parijs, 1891: , 290
(5420) VAN BUTSELE (P.), Alfabetische klappers op de staten van goederen van Pamele, typoscr. In SAO: , I, 175-177
(5421) VAN BUTSELE (P.), Alfabetische klappers op de staten van goederen van Pamele, typoscr. In SAO: , II, 32-33
(5422) VAN BUTSELE (P.), Alfabetische klappers op de staten van goederen van Pamele, typoscr. In SAO: , III, 156-157
(5425) VAN BUTSELE (P.), Alfabetische klappers op de staten van goederen van Pamele, typoscr. In SAO: , III, 470-471, 544-545
(5427) VAN BUTSELE (P.), Alfabetische klappers op de staten van goederen van Oudenaarde, typoscript in SAO: , II, 59; O, V, 62
(5428) VAN BUTSELE (P.), Alfabetische klappers op de staten van goederen van Oudenaarde, typoscript in SAO: , VI, 50-51; O, VII, 71-73
(5429) VAN BUTSELE (P.), Alfabetische klappers op de staten van goederen van Oudenaarde, typoscript in SAO: , IX, 82-84; O, X; 59-60
(5946) Limpens (1946), 172-173
(6047) BLOCKMANS (W.P.) (ed.), Handelingen van de leden en van de staten van Vlaanderen : regering van Filips de Goede (10 september 1419 - 15 juni 1467), dl I: na de onderwerping van Brugge (4 maart 1438), Brussel, 1995: , n° 1229, 1233, 1236
(6405) DE SCHOUTHEETE DE TERVARENT (A.), Livre des feudataires des comtes de Flandre au Pays de Waes aux XIVe, XVe et XVIe siècles (Publications extraordinaires du Cercle Archéologique du Pays de Waes, 9), Sint-Niklaas, 1872: , 25, 98
(6503) DE L'ESPINOY (Ph.), Recherche des Antiquitez et Noblesse de Flandres, Dowaai, 1631: , 89
(6504) FOPPENS (J.F.), Histoire du Conseil de Flandre, Brussel, 1869: , 95
(6505) GAILLIARD (J.), Bruges et le Franc, ou leur magistrature et leur noblesse avec des données historiques et généalogiques sur chaque famille, 6 dln., Brugge, 1857-1864: , II, 232
(6789) DUPONT-FERRIER (G.), Le personnel de la cour du trésor (1390-1520), Parijs, 1937: , 39-40
(6791) DUPONT-FERRIER (G.), Le personnel de la cour ou chambre des aides de Paris des origines à 1483, Parijs, 1932: , 101
(6804) DAUCHY (S.), De processen in beroep uit Vlaanderen bij het Parlement van Parijs (1320-1521). Een rechtshistorisch onderzoek naar de wording van staat en souvereiniteit in de Bourgondisch-Habsburgse periode, Brussel, 1995 (VKAWLSK, KL, jg. 57, 154): , 226
(6972) Gentse Universiteitsbibliotheek: , Hs. 2554
(7165) Les conseillers de Louis XI (1461-1483), in: Actes du Colloque "La France de la fin du XVe siècle. Renouveau et apogée", Parijs, 1985, pp. 105-134: , 113, 125
(7302) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 1101, 2v, 20v, 23v, 33v, 71r/v, 126v
(7414) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2371, 95r, 199v, 399r
(7420) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 2030, 223, 229v, 234v, 251v
(7480) VAESEN (J.) & CHARAVAY (E.) (ed.), Lettres de Louis XI, roi de France, 11 dln., 1882-1890: , passim, vooral IV, 238-239
(7484) CHAMPOLLION-FIGEAC (M.) (ed.), Documents historiques inédits, 2 dln., Parijs, 1843: , 242
(7535) DE POTTER (F.), Gent van den oudsten tijd tot heden, 8 dln., Gent, 1883-1901: & Broeckaert, V, III, 35
(7540) WELLENS (R.), Les Etats généraux et la succession de Philippe le Beau dans les Pays -Bas, in: SL, 56, 1974, pp. 123-167: , 122
(7541) SMALL (G.), George Chastellain and the Shaping of Valois Burgundy, Suffolk, 1997: , 24
(7655) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 17681
(7664) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 1608, 14r-16r
(7782) MOERMANS (K.), De culturele expressies van de raadsheren van de Raad van Vlaanderen (1419-1477), onuitgegeven licentiaatsverhandeling RUG, Gent, 1999:
(7783) De Raadt, I, 399
(7784) REUSENS (e.) (ed.), Promotions de la Faculté des Arts de l'Université de Louvain (1428-1797), in: Analectes pour servir à l'histoire ecclésiastique de la Belgique, 1864-1868, passim: , II, 223, 233
(7785) FOURNIER (M.) & DOREZ (L.), La faculté de décret de l'université de Paris au XVe siècle, 3 dln., Parijs, 1895-1913 (met tafels van E. Moé & C. Samaran, Parijs, 1942): , II, 159, 171
(7908) CHAMPOLLION-FIGEAC (M.) (ed.), Documents historiques inédits, 2 dln., Parijs, 1843: , 242