Wouter van der Zype

Sociaal

⁽³⁵⁶⁰⁾, ⁽⁴¹⁹²⁾, ⁽⁵⁴⁴⁰⁾, ⁽⁵⁴³⁷⁾, ⁽⁷⁰⁵⁷⁾, ⁽⁷⁰⁵⁹⁾, ⁽⁷⁰⁷²⁾, ⁽⁷⁰⁷⁶⁾, ⁽⁷⁰⁸⁰⁾ t.e.m ⁽⁷⁰⁸²⁾ en archiefgegevens verwerkt in genealogie

Antecedenten en origine

vanaf de tweede helft van de 14de eeuw een belangrijke Vlaamse ambtenarenfamilie ⁽⁴³⁹²⁾
Willem van der Zype kwam al in 1363 als erflater voor in een Gentse staat van goed ⁽⁷⁰⁸¹⁾
volgens Gailliard stamden ze allemaal af van Jehan de le Zype, heer van Olsene, Wasières, en van Catharina Reyphins [Brugse familie?]; die hadden twee zonen: Gerard, ridder, gehuwd met Catharina Heyman en Everard, gehuwd met Agnes d'Hultreman ⁽⁷⁰⁷¹⁾
mr. Pieter van der Zype, zoon van Gerard en van Catherine Heyman ⁽⁷⁰⁷¹⁾, poorter van Ieper ⁽⁷⁰⁶⁷⁾, clericus van het bisdom Doornik v1369 ⁽⁵⁴³⁷⁾, heer van Dentergem, Oudewalle, Olsene ⁽³⁶⁵⁰⁾, verkreeg de heerlijkheid Dentergem van de abdij van Baudelo in ruil voor de tiende van Vrankendijk in 1383; in 1402 kwam hij tot een akkoord over Dentergem met het Sint-Maartenskapittel te Ieper, dat daar goederen bezat ⁽⁵⁴⁴⁰⁾ ⁽⁴⁶¹²⁾, baljuw van Nieuwpoort 1372-1375, baljuw van Ieper 1384-1386 ⁽³⁵⁶⁴⁾; gouverneur van Rijsel, Douai en Orchies, ⁽³⁵⁶⁰⁾, commissiebrief van 8/10/1390 ⁽³⁵⁶²⁾ tot 1400 ⁽³⁷³⁴⁾; zeer diplomatiek actief onder Filips de Stoute ⁽³⁷³⁴⁾; hij was de allereerste president van de RVV, commissie 15/2/1386 ⁽³⁵⁶⁰⁾; tot ridder geslagen toen hij in 1383 als kapitein succesrijk Ieper tegen de Engelsen verdedigde [volgens Olivier van Dixmude] ⁽³⁵⁶⁰⁾ ⁽³⁷³⁴⁾; gehuwd met Maria van Dixmude, uit het Ieperse patriciaat, dochter van Michiel van Dixmude en Jaqueline van Belle ⁽³⁵⁶⁰⁾
in een obituarium van het Sint-Pieterskapittel te Rijsel, 1 maart: "obitus domini Petri de le Zippe, militis, quondam Insulensis gubernatoris, et domine Mariae de Dixmude, eius uxoris"; dat werd hen kosteloos toegekend door het kapittel omdat hij dit tijdens zijn leven veel goede diensten had bewezen, ook zijn vrouw mocht er begraven worden ⁽⁷⁰⁵⁷⁾
Pieters dochter was gehuwd met een bastaard van Lodewijk van Nevers ⁽³⁷³⁴⁾; volgens Gailliard ging het om Maria van der Zype en de bastaard was Guy de Flandre, ridder, heer van Wondelgem ⁽⁷⁰⁷¹⁾
aan het einde van de regering van JzV werd de heerlijkheid Knesselare gegeven aan de zoon van Pieter van der Zype ⁽⁶¹⁷¹⁾; in 1416-18 werd vermeld dat de hertog het land, huis en goed van Knesselare gegeven had aan Pierre de le Zippe, zoon van wijlen messire Pierre, eertijds raadsheer van de vorst, voor zijn leven lang ⁽¹¹⁶²⁾; stichtingen van Pieter in 1399 en van zijn weduwe Maria van Dixmude in 1419 ⁽³⁵⁶³⁾
Gerard van der Zype, broer van Pieter, doctor in de theologie, abt van Baudelo, werd in 1380 urbanistisch bisschop van Kamerrijk, steunde Jean de West van Doornik en de Gentse witte kaproenen, werd afgezet via tussenkomst van Lodewijk van Male en Filips de Stoute ⁽⁴⁴⁶¹⁾
Henri van der Zype, broer van Pieter, gouverneur van Rijsel, Douai en Orchies ⁽⁷⁰⁷¹⁾
Philippe, broer van Pieter, eveneens gouverneur ⁽⁷⁰⁷¹⁾

Familie: Zoon van Jan van de Zype [zelf waarschijnlijk een zoon van Pieter van der Zype] de oudere, baljuw van het Land van Waas 1400-1414 [maar dit is waarschijnlijk een oudere, een broer of neef van Pieter van der Zype], baljuw van het land van Waas 1423-1424, en baljuw van Gent 1437-1444, schildknaap, schepen van de keure te Gent v1446; enkele keren actief voor de RVV in 1445 [maar nooit vaste raadsheer] ⁽⁸⁰⁹⁶⁾

Huwelijk

Gautier van der Zype gehuwd met Margriete Utenhove ⁽⁷⁰⁷⁶⁾ ⁽⁷⁰⁸⁰⁾ ⁽⁷³⁴⁹⁾; Wouter van der Zype gehuwd met Mergriete Utenhove uit de Scheldestraat , dochter van Jan Utenhove en Margriete Bets ⁽⁷³⁷⁷⁾

Contemporaine vermeldingen

Willem van der Zype, deken van de Brugse plaasteraars 1424 ⁽⁷⁰⁵⁶⁾
Philips van der Zype, herenkiezer te Gent 1444 ⁽⁷⁰⁵⁸⁾
Roeland van der Zype, 6de schepen gedele Gent 1506 ⁽⁷⁰⁵⁸⁾
Willem van der Zype, 3de gedele 1490, 2de gedele 1492 ⁽⁷⁰⁵⁸⁾
Willem van der Zype "van Denterghem", schepen van gedele 1490-1492, een deel van de schulden aan hem werd geconfisqueerd in 1491 ⁽⁷⁰⁶⁵⁾
Pieter van der Zype, baljuw van Nieuwpoort 1472-1475 ⁽³⁵⁶⁴⁾
Josse de Zype, schildknaap, heer van Dentergem, baljuw van Kortrijk 1492 ⁽⁷⁰⁶³⁾

Carrière

3de schepen gedele Gent 1471, 2de gedele 1475, 3de gedele 1485 ⁽⁷⁰²⁴⁾ [=?]

Hoofdcarrière

Adellijke raadsheer in de RVV vanaf 1477; in de zittingen aangeduid als heer van Dentergem ⁽²⁸¹⁰⁾; door de Leden in de Raadkamer voorgesteld in 1477 ⁽⁷⁹⁶⁴⁾ [Wouter van der Zype]

Monseigneur de Denterghem, [Wouter van der Zype], ridder en raadsheer van de RVV v1479 en daarna in de rekeningen van de ontvanger van exploten ⁽⁷⁰⁶²⁾ Hij was aanwezig op de zittingen ["Zype" of "de heer van Denterghem"] tussen 2/5/1477 en 29/3/1482 ⁽²⁸¹⁰⁾

Bezit

Leenbezit: * in 1470 hield mer Ghuy van der Zype de heerlijkheid Oudewalle in Dentergem van het Kasteel van Kortrijk [ut infra] ⁽⁷³¹³⁾ * in 1470 hield Wouter van der Zype, als borg voor zijn echtgenote, achterlenen van Bertelmeeus van Leyns in Astene en Deurle, namelijk een tiende in deze parochies, met een jaaropbrengst van 4 lb 16 s par ⁽⁷³¹³⁾; in 1473 hield hij als borg voor zijn echtgenote Margriet Utenhove, een achterleen van de heerlijkheid Ter Meere in Vosselare, zelf gehouden van de heerlijkheid Te Muelle, gehouden van de Oudburg van Gent, omvattende 4 bunder bos, genaamd De Cleenen Wulrenberch, met een jaaropbrengst van 3 lb 12 s; eveneens als borg hield hij van dezelfde heerlijkheid Te Muelle een achterleen van ongeveer 14 bunder en 3 s 7 d par rente; nog twee achterlenen, elk bestaande uit een derde van de tiende van Deurle; nog een achterleen genaamd Het Leen van de Wijngaerde, omvattende 1,75 bunder; nog een achterleen genaamd Het Leen van der Hecke, omvattende 5 bunder en een rente van 10 s 6d par; nog een achterleen genaamd sHer Danins leene omvattende 6 gemeten en 2 s par; nog een achterleen genaamd Het Leen van der Make, omvattende 15 bunder en cijnzen ter waarde van 14 s 10 d en een obool, 3 hoentjes die verschillende van zijn onderzaten hem verschuldigd waren; de totale jaaropbrengst van deze 7 lenen bedroeg 144 lb par ⁽⁷³⁴⁹⁾

Leen- en grondbezit verwanten: * in Dentergem lagen 2 belangrijke lenen gehouden van het Kasteel van Kortrijk en het Leenhof van Tielt - dat zich van het eerste leenhof afsplitste - namelijk Te Oudewalle en het Hof van Dentergem; het laatste was een allodium tot 1399; vanaf 1392 kwam Te Oudewalle, dat in het leenregister van 1366 nog niet voorkwam, in handen van Pieter van der Zype, heer van het Hof van Dentergem [en dat was het nog steeds in 1502]; het foncier van de Te Oudewalle bedroeg 16 bunders; rond 1400omvatte het ook een heerlijke rente van 29 lb 15 s par, 2 razieren koren Tieltse maat, 12 halster Dentergemse maat, 3 razieren haver Tieltse maat, 96 hoenderen, 1/2 hen en 1/6 hen, 35 kapoenen etc., naast bepaalde rechten waardoor de heer goederen kon confisqueren en mensen gevangen houden; hoewel in 1470 de renteninkomsten waren gedaald, werd in 1470 de waarde van het leen Te Oudewalle nog op 86 à 134 lb par geschat; er was blijkbaar ook sprake van een tiende van 12 lb par; onder het leen Te Oudewalle had hij ook 10 achterlenen; omdat de vorige bezitter de edelman Filips van Axpoele zijn schuldenlast niet kon betalen en geen directe overnemer werd gevonden, kon Pieter van der Zype ook de tweede grote heerlijkheid van Dentergem overnemen ⁽⁶³²³⁾ * het eigengoed tHof ende Heerscip van Dentergem, waarvoor vanaf 1399 leenhulde gedaan werd aan de hertog, bezat de hoge justitie, er was een schepenbank in Dentergem en één in Ruislede, een opperbaljuw met plaatsvervanger, doorgaande waarheid, beste hoofd, tol, bastaardgoed, wandelkoop en dubbele doodkoop e.d., slechts 5 achterlenen ⁽⁶³²³⁾ * Pieter van der Zype werd in zijn Dentergemse heerlijkheden opgevolgd door zijn zoon Gerard, die ca. 1420 werd vermoord; opgevolgd door diens zoon Filips, die stierf in 1453-1454 en opgevolgd werd door zijn neef Gwijde van der Zype, de zoon van Jan van der Zype, een broer van Gerard; Gwijde was naast heer van Dentergem en Oudewalle ook heer van Wasières, hij stierf in 1483; opgevolgd door Joos van der Zype ⁽⁶³²³⁾ * Arnout van der Zype: leenbezit binnen Peron van Aalst ⁽⁷²⁶⁷⁾ * messire Guy van der Zype, ridder, hield een leen in de parochie Dentergem, bestaande uit 4 bunders, mer een jaaropbrengst van 14 lb 6 s par ⁽⁷²⁶⁷⁾; leenbezit in Eggewaartskapelle v1466, gehouden van het Leenhof van Veurne v1466 ⁽⁷²⁸¹⁾

Ambtsbezit

hij pachtte in 1474 in de plaats van Olivier Loot het baljuwschap van Nieuwpoort ⁽³⁵⁵⁾

Cultureel

Wapen: * het wapen van de heren van Dentergem: "in sinopel drie aanziende leeuwenkoppen van goud, getongd van keel" ⁽⁷⁰⁵⁹⁾

Referenties

(162) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 4097, 100r
(355) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 4116, 26v
(1162) MOLLAT (M.) - FAVREAU (R.), Comptes Généraux de l'Etat Bourguignon entre 1416 et 1420, I (Recueil des historiens de la France publié par l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. Documents financiers, dl. 5), Parijs, 1965: 6100
(2810) Karagianis, 133
(3560) FOPPENS (J.F.), Histoire du Conseil de Flandre, Brussel, 1869: , 49-50
(3561) Rijksarchief Gent, fonds Raad van Vlaanderen, reeks "Akten en Sententiën": 2335, 4r
(3562) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 1597, 24r
(3563) Archives Départementales du Nord (Rijsel): , 16G102 en 16G103
(3564) VAN ROMPAEY (J.),Het grafelijk baljuwsambt in Vlaanderen tijdens de Bourgondische periode, Brussel, 1967 (VKAWLSK, KL, nr. 62): , 630, 637
(3734) VAN DEN BROEK (P.), De diplomaten onder de regering van Filips de Stoute als graaf van Vlaanderen (1384-1404). Hun bevoegdheid, opleiding en sociale achtergrond, onuitgegeven licentiaatsverhandeling RUG, Gent, 1979:
(4192) DE SCHOUTHEETE DE TERVARENT (A.), Les anciennes magistratures du pays de Waes et leurs titulaires, in: Annales du Cercle archéologique du pays de Waes, 3, 1866-1867, pp. 25-292: , 54
(4264) VAN LERBERGHE (L.) & RONSSE (J.) (ed.), Audenaerdsche Mengelingen, 5 dln., Oudenaarde, 1841-1852: , II, 191
(4392) NOWE (H.), Les baillis comtaux de Flandre des origines à la fin du XIVe siècle, Brussel, 1928: , 97
(4461) QUICKE (F.), Les pays-bas à la veille de l'unification bourguignonne (1356-1384), Brussel, 1947: , 376-77
(4612) FEYS (E.) (ed.), Les cartulaires de la prévôté de Saint-Martin à Ypres, Brugge, 1884: , 132
(4659) MUSSELY (Ch.) & MOLITOR (E.) (ed.), Cartulaire de l'ancienne église collégiale de Notre Dame à Courtrai, Gent, 1880: , 289
(5437) Vleesschouwers (1983), 550
(5438) Baix (1947-55), 796 en passim
(5439) WARICHEZ (J.), Etat bénéficial de la Flandre et du Tournaisis au temps de Philippe le Bon (1455), in: ASHEB, 1909-1912, passim: , IX, 418
(5440) FEYS (A.) & NELIS (A.) (ed.), Les cartulaires de la prévôté ou abbaye de Saint-Martin à Ypres (1102-1543), Publications Société d'Emulation de Bruges, 2 dln., Brugge, 1880-1887: , 132
(5856) ROMBOUTS (W.), het oud archief van de kerkfabriek van St.-Jacob te Brugge (XIIde-XIXde eeuw), 2 dln., Brussel, 1986: , 167
(6171) VAN NIEUWENHUYSEN (A.), Les finances du duc de Bourgogne Philippe le Hardi (1384-1404). Economie et politique, 2 dln., Brussel, 1984-90: , 468
(6432) BLOCKMANS (W), De samenstelling van de staten van de Bourgondische landsheerlijkheden omstreeks 1464, in: SL, 47, 1968, pp. 57-112: , 78
(7024) Electronische databank van SCHOUPS (I.) met de Gentse magistraatslijsten voor de Bourgondische periode:
(7056) Stadsarchief Brugge: , Register van Wetsvernieuwingen1422-1443
(7057) Hautcoeur (1895), 863, 907
(7058) Electronische databank van SCHOUPS (I.) met de Gentse magistraatslijsten voor de Bourgondische periode:
(7059) GESQUIERE (G.), De Roede van Tielt, Kasselrij Kortrijk (XIVde eeuw - 1502): heerlijkheden en lenen gehouden van het kasteel van Kortrijk en het leenhof van Tielt, onuitgegeven licentiaatsverhandeling KUL, Leuven, 1982: , 69, 168, 347-349
(7060) Uyttebrouck (1974), 752
(7061) MOLLAT (M.) - FAVREAU (R.), Comptes Généraux de l'Etat Bourguignon entre 1416 et 1420, I (Recueil des historiens de la France publié par l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres. Documents financiers, dl. 5), Parijs, 1965: 9683
(7062) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 21848
(7063) BAUWENS (J.), Bijdrage tot de geschiedenis der stadsinstellingen van Kortrijk tot 1494, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, RUG, Gent, 1962: , 16
(7064) HANCKE (K.), Conflict en confiscatie. Een bijdrage tot de kennis van de sociale structuren te Gent op het einde van de XVe eeuw, onuitgegeven licentiaatsverhandeling RUG, Gent, 1995, bijlagen: , 218-219
(7065) HANCKE (K.), Conflict en confiscatie. Een bijdrage tot de kennis van de sociale structuren te Gent op het einde van de XVe eeuw, onuitgegeven licentiaatsverhandeling RUG, Gent, 1995, bijlagen: , 218-219
(7066) BERLIERE (U.) e.a., Monasticon Belge (voortgezet door het Centre National de recherche d'histoire religieuse): , VII/3, 425
(7067) DE JONGHE (J.) (ed.), Nicolaes Despars: Cronycke van den lande ende graefscepe van Vlaenderen (405-1492), 4 dln., Brugge-Rotterdam, 1840-1842: , II, 151
(7068) DE L'ESPINOY (Ph.), Recherche des Antiquitez et Noblesse de Flandres, Dowaai, 1631: , 174
(7071) GAILLIARD (J.), Bruges et le Franc, ou leur magistrature et leur noblesse avec des données historiques et généalogiques sur chaque famille, 6 dln., Brugge, 1857-1864: , II, 52, 177, V, 49, 234
(7072) DE LIMBURG-STIRUM (Th.) (ed.), Chanoine de Joigny. Manuscrit relatif aux seigneuries de Flandre, in: HOGKO, 7, 1926, pp. 305-384; 8, 1927, pp. 31-96, 165-180, 245-264, 265-30: , I, 381-82, II, 50
(7076) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 1104, 3v
(7080) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 1090, 79v, 93r
(7081) WYNANT (L.), Peiling naar de vermogensstructuur te Gent op basis van de staten van goed 1380-1389, in: Standen en Landen, 63, 1973, pp. 47-137: , 257
(7082) DECLERCQ (K.), Feodaliteit in het Brugse Vrije, leen en familie in de ambachten Oostkamp en Sijsele (ca. 1325-1515), onuitgegeven licentiaatsverhandeling KUL, Leuven, 1984: , 331-332
(7267) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 1068, 35r, 45r
(7281) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 1085, 258v, 326r
(7313) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 1104, 3v
(7349) Algemeen Rijksarchief Brussel, fonds Rekenkamers: 1090, 79v, 93r
(7377) Wyseur (1999) [voorlopige versie]
(7964) Archives Départementales du Nord (Lille), Série B (Chambre des Comptes): 867
(8096) DAUCHY (S.), L'affaire Jean van der Zijpe (1448), ou les mésaventures gantoises d'un juriste au service du prince, in: PCEEB, 40, 2000, pp. 69-78: